Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli

Erginleri genel olarak açık kahverengi veya sarımsı turuncu-kahve renklidir. Kanatları saydam olup, abdomen üzerinde çatı şeklinde katlanmıştır (Şekil 15a). Uçabildikleri gibi, arka bacaklarının morfolojik yapısı gereği sıçrayabilirler. Erginlerin yazlık ve kışlık iki formu vardır. Yazlık formu açık renkli ve daha küçük (1.9 mm), kışlık formu ise daha iri (2.1 mm) ve koyu renklidir.

Yumurtaları oval, yeni bırakıldığında krem-beyaz, açılmaya yakın sarı renklidir. Yumurtalar, arka kısmında bulunan bir sap ile bitki dokusuna yerleşirler (Şekil 15b,c). İlk üç dönem nimf yassıca oval, krem-sarı renklidir. Dördüncü dönem nimf, öncekilerden daha oval, mavimsi-yeşil kahverenginde olup, gelişmekte olan kanatlara sahiptir. Bu dönemlerde vücutları, salgılamış oldukları tatlımsı madde ile örtülüdür (Şekil 15d). Beşinci dönem nimfler ise daha az tatlımsı madde salgılar ve çevrelerinde tatlımsı madde örtüsü bulunmaz (Şekil 15e, f).

Şekil 15. Armut psillidi’nin a) Ergini, b,c) Yumurtaları, d,e,f) Nimfleri

Kışı ergin olarak ağaçların kabuk çatlakları, yarıkları gibi korunaklı yerler ile tomurcuk çevresi, dal çatalları, yerdeki yaprak altları ve artıklar arasında geçirir. Kışlayan erginler, yumurtalarını tomurcukların dibindeki sürgünlere, tomurcuklar kabarmaya başladığında daha küçük çatallara bırakır (Şekil 15b). Tomurcuklar açıldığında, dişiler yumurtalarını, taze yapraklarda saplara ve orta damarlar boyunca; çiçek salkımlarında ise çanak yapraklarına ve çiçek saplarına bırakır (Şekil 15c). Yumurtadan çıkan nimfler 5 dönem geçirerek ergin olur. İlk dört dönem nimfler, özellikle orta damara yakın olmak üzere yaprak alt yüzlerinde bulunur ve salgıladıkları tatlımsı bir madde ile kaplıdırlar. Bu dönemlerde oldukça az hareket eder ve aynı tatlımsı madde damlacığı içinde kalabilirler. Beşinci nimf döneminde ise çoğunlukla tatlımsı madde damlacığını terk eder ve kendisi de az beslendiği için daha az tatlımsı madde salgılar. Bu dönem nimfler, yapraklarda ve gelişmekte olan sürgünlerde dolaşır veya yaprak sapları ile taze sürgünlerde toplu halde bulunurlar. Bu nimflerden gelişen birinci döl erginleri, kışlık formundan farklı olarak uzun mesafelere uçmaz; yumurtalarını yapraklara, özellikle alt yüzüne ve sürgün uçlarındaki taze yapraklara bırakırlar. Yılda 3-4 döl verir.

Armut psillidi taze dokuları tercih eder. Zararlının ilk dölleri tarafından önemli derecede zarar görmüş yapraklar, daha sonraki döllerin gelişimi için uygun değildir. Bu nedenle, mevsim başında yüksek olan popülasyon, yaz ortasında oldukça düşük bir düzeye inebilir.

Gelişme dönemi süresince sıcak ve kuru hava, ilk dönem nimfleri örten tatlımsı maddenin kristalleşmesine ve son iki dönem nimflerin ölümüne neden olur. Bunun sonucunda nimf popülasyonunda %60-75 oranında azalma meydana gelebilir.

Ayrıca sıcak yaz havası, erginlerin bıraktıkları yumurta sayısını da azaltır. İlkbaharda ise serin hava koşulları ile taze dokuların varlığı, psillidlerin hızla artmalarına yardımcı olur. Aynı şekilde hasattan sonra, serin hava koşulları, armut ağaçlarında yeni sürgün faaliyetine yol açarak, psillid popülasyonunda artışı kolaylaştırır.

Bu zararlının nimfleri, esas olarak yapraklarda (Şekil 16a,b) ve sürgünlerde beslenerek zarar oluşturur. Yoğun bulaşmalarda ağaçların gelişmesi durur, yaprak ve meyve dökülmeleri, meyvelerde şekil bozuklukları meydana gelir. Birkaç yıl tekrarlayan yoğun bulaşmaları takiben ağaçların dallarında ve tümünde tamamen kurumaya neden olur.

Salgıladıkları tatlımsı madde üzerinde de solunum ve fotosentezi engelleyen, ağaca genel bir zayıflık veren, ayrıca meyvelerin pazar değerini düşüren bir isli yapı (fumajin) oluşur (Şekil 16c). Özellikle ara ziraatı yapılan, bu nedenle sık sulanan bahçelerde zarar daha fazla olur. Ayrıca, armutta geriye doğru ölüm (Candidatus Phytoplasma pyri) ve Ateş yanıklığı gibi bazı hastalıkları oluşturan etmenleri vektörlüğünü de yapmaktadırlar.

Konukçuları armut çeşitleri ile yabani armutlardır.

Parazitoit ve predatörleri

Armut psillidi’nin pekçok parazitoit ve predatörü vardır. Bunlar arasında en yaygın ve zararlıyı baskı altında tutabilen predatör, Anthocoris nemoralis (F.) (Hem.: Anthocoridae)’dir (Şekil 17). Bu tür, haziran başından itibaren hızla artarak zararlıyı baskı altına alabilmektedir. Ancak, yaz aylarında yapılan ilaçlamalar, bu predatöre çok zarar vermektedir. Bu yüzden ilaçlama, ilkbahar başlangıcında, henüz faydalıların bahçede yoğun olarak bulunmadığı dönemde yapılmalıdır.

Armut psillidi’nin predatörleri ve paraitoitleri aşağıda verilmiştir.

Predatörleri

• Anthocoris nemoralis (Fabricius) Hem.: Anthocoridae
• A. sibiricus Reuter Hem.: Anthocoridae
• Orius minutus (Linnaeus) Hem.: Anthocoridae
• Temnostethus dacicus Puton Hem.: Anthocoridae
• Deraeocoris lutescens (Schilling) Hem.: Miridae
• D. ruber (Linnaeus) Hem.: Miridae
• D. rutilus (Herrich-Schaeffer) Hem.: Miridae
• D. trifasciatus (Linnaeus) Hem.: Miridae
• Phytocoris tiliae (Fabricius) Hem.: Miridae
• P. pini Kirschbaum Hem.: Miridae
• Pilophorus pusillus Reuter Hem.: Miridae
• Agnocoris rubicundus (Fallen) Hem.: Miridae
• Nabis punctatus A. Costa Hem.: Nabidae
• Adalia bipunctata (Linnaeus) Col.: Coccinellidae
• Coccinella septempunctata (Linnaeus) Col.: Coccinellidae
• Propylaea quatuordecimpunctata (Linnaeus) Col.: Coccinellidae
• Synharmonia conglobata (Linnaeus) Col.: Coccinellidae

Parazitoitleri

• Prionomitus mitratus (Dalman) Hym.: Encyrtidae
• P. tiliaris (Dalman) Hym.: Encyrtidae
• Trechnites psyllae Rusckha Hym.: Encyrtidae

Predatör türler zararlının yumurta ve nimfleri ile beslenirler. Bu türlerden A. nemoralis, Armut psillidi’nin en önemli predatörü olarak tespit edilmiştir. P. quatuordecimpunctata, S. conglobata D. lutescens, D. ruber ve P. pusillus Armut psillidi’nin ikinci derecede önemli predatörleridir.

Yukarıdaki parazitoitlerinin parazitleme oranları mayıs-ekim aylarında %50 civarına çıkabilmektedir.

Şekil 17. Anthocoris nemoralis’in a) Nimfi, b) Ergini

Armut Psillidi Mücadelesi

Kültürel Önlemler

Armut bahçelerinde ara ziraatı yapılmamalıdır. Ağaçların budanması, gereğinden fazla azotlu gübrelemeden kaçınılarak, dengeli gübreleme yapılması gibi kültürel işlemlere özen gösterilmelidir.

Biyolojik Mücadele

Parazitoit ve predatörlerin korunması ve etkinliklerinin arttırılması için yan etkisi en az olan bitki koruma ürünleri tercih edilmelidir. Parazitoit ve predatörlere barınak olması için bahçe kenarlarına alıç (Crataegus sp.) vb. bitkiler dikilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Armut psillidinin ilaçlama zamanının belirlenmesi Kışlayan döl erginlerinin yumurtalarına karşı mart ayından itibaren yapılan kontrollerde 100 sürgünde en az 10 yumurta görüldüğü zaman ilaçlama yapılır. Bölgelere göre değişmekle birlikte mart- nisan aylarında yapılan sürgün kontrollerinde kışlayan döl erginlerinin bıraktığı yumurtaların hemen hemen tamamının açılıp, ikinci ve üçüncü dönem nimfler görülmeye başladığı ve sürgünlerin %15’den fazlasında bulaşma görüldüğünde ilaçlama yapılır. Her sürgünde bir birey görüldüğü zaman o sürgün bulaşık kabul edilir.

Zararlının yumurta- nimflerine karşı etkili olan insektisit uygulandığında genellikle bu zararlı için tek ilaçlama yeterlidir. Ancak nimflerin salgıladığı tatlımsı madde akıntısının görülmesi ve giderek artması halinde, ilaçlama için geç kalınmış demektir.

Bu zamanda yapılan ilaçlamanın etkisi de çok düşüktür. Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları aşağıda verilmiştir.

Armut Psilidi İçin Kullanılabilecek İlaçlar

EK4 Armut Psilidi için kullanılabilecek ilaçlar. *Pestisitlere karşı direnç gelişimini azaltmak için birbiri ardına yapılacak uygulamalarda etki mekanizması sütununda yer alan farklı harf ya da rakama sahip aktif maddelerin seçilmesine özen gösterilmelidir.