Bu yazımda sadece Cycas revoluta türünü ele alalım. Anavatanı Japonya’nın güneyidir. ingilizcede yaygın olarak cycad ve sago palm isimleriyle biliniyor.

Palmiyelerle uzaktan yakından hiçbir ilgisi, akrabalığı olmamasına rağmen bu bitki sikas palmiyesi, sago palmiyesi gibi şekillerde adlandırılıyor. Cycadales sınıfı bitkilerden Cycadaceae familyasının Cycas cinsinin bütün dünyada bir süs bitkisi olarak en bilinen türü Cycas revoluta’dır. Bizim meraklıların ellerindeki de bundan. Yani sikas aslında farklı farklı türleri olan genel bir cins adıdır. Sikas bitkileri 300 milyon yıldır kayda değer bir evrim geçirmemiş. Bu yüzden fosil bitki deniyor. Diğer bitkilere göre ilkel kalmış olan bitkilerdendir.

ÖZELLİKLERİ

Sikas palmiyesinin çok yavaş gelişim gösterdiği söylentisi çok yaygındır. Bu yanlış kanaatin sebebi sikasların iç mekan ortamlara uyum sağlayamamasıdır. Uzun süreli güneşe ve sürekli hava akımlarına ihtiyacı büyüktür. Dış mekanlarda, açık havada çok hızlı bir gelişim gösterir. Birkaç yılda adeta devleşir. Yavaş büyüme özelliği sadece ana gövdesinin uzaması ile ilgilidir. Ama bu bir problem değil. Zira yaprakları her yöne gelişerek hem boyca uzun hem alanca çok yer kaplayıcı olur.

Eğer köpeğiniz varsa ve bitkileri ısırmaya, kemirmeye meraklıysa dikkatli olmalısınız. Ayrıca bazı köpekler sikas kokusundan etkilenip yemek isterler. Sikas köpeklerin karaciğerlerine çok ciddi zarar verir. Yediği miktara göre ve köpeğin bünyesine göre öldürücü bile olabilir.

Sikas ağaçları dişileri ve erkekleri ayrıdır. Tohum oluşması için erkek ağaç yoksa dişi ağaç tohum vermez. Verse de koftur işe yaramaz. Çiçek açtıkları zaman dişi ağacın çiçekleri açtığında erkek ağacın polenli çiçekleri koparılıp alınır, dişi çiçeklerin üstlerine silkilir ki tozlar gereken yerlere ulaşsın tohum oluşumu mümkün olsun.

Kışın -11°C derece soğuğa dayanabilir deniyor fakat -5°C derece ve daha soğukta hava şartlarına göre donma ihtimali var. Tüm kıyı bölgelerimizin alçak kesimlerinde bahçelere sikas dikebilirsiniz. Yalnız, sikaslar toprağa ve iklime alışmaları için tedbir olarak ilkbaharda dikilmelidir. Zamanla boyu 3 metreyi geçebilir. Bu da uzun yıllar sürer.

YETİŞTİRİLMESİ – BAKIMI

Güneşe ihtiyacı vardır. Tam gün güneş (günde en az 6 saat) veya yarım gün güneş (günde en az 3 saat). Hafif gölgeli yarı güneşli yerler uygundur. Sikas deniz etkisindeki iklimde açık havada ilkbahardan yaz başına kadar çok hızlı gelişim gösterir. Bakımı doğru yapılıyorsa yeni yaprakları geçen yılınkine göre daha fazla, daha iri ve daha gösterişli olur.

SİKAS NASIL TOPRAK İSTER ?

Toprağı hafif asitli olması pH 6 – 6,5 arası tavsiye edilir fakat çok da önemli değil. Toprağın çok iyi bir şekilde suyu süzdürebilir ve havadar olması çok önemlidir. Evlerde saksılarda sikas yetiştirmek için en iyisi güvenilir marka hindistan cevizi lifli toprağa 1/4 oranında ponza taşı karıştırmanızdır. Eski tip suyu emen toprak saksı tavsiye ederim (bu ayrıca uzmanların da tavsiyesi).

SULAMA

Bahçelerde duruma göre (ağacın yaşına ve toprağın özelliğine göre fazla sulamayın).. İç mekânlarda saksılarda ise yazın gelişim devresinde toprak biraz nem kaybedince, kışınsa toprak iyice hissedilir derece nem kaybettikçe sulamak iyi olur. Aşırı sıklıkta sulamayın. Sikas çöl kaktüsleri gibi kodeks gövdeye sahip olduğu için suyu gövdesine depoluyor. Sulamasanız da olur ama sulama köklerinin taze oksijen alması için her zaman gereklidir. Bunun içinse çok havadar, suyu anında süzdüren, çabuk kuruyan toprak ve toprak saksı kullanılması sikas sağlığı için olmazsa olmaz bir gerekliliktir. Yeri de havadar, esintili olmalı.

BİTKİ BESİNİ VE GÜBRE İHTİYACI

Sikasınız bahara eski yapraklarını kaybetmiş olarak girdi ise, yeni seri yaprakların gelişiminin tamamlanmasına yakın bir defa, iyice geliştiklerinde ikinci defa ve tam yaz ortasında olmak üzere yılda üç kez besin verilmeli. Salon süs bitkileri için olan genel kullanım (eşit ağırlıklı) bitki besini, orkide besini, afrika menekşesi besini bunların her biri uygundur. Eğer bahara yapraklı olarak girdi ise nisan ortasında bir defa, mayıs başında ikinci defa ve yeni yapraklar tam erginleştiklerinde son defa bitki besini verin. Topraktan aldığı maddelerle ve fotosentezle ürettiği besini bünyesinde depolayan bitki, o besini ve enerjiyi sonraki bahardaki yeni faaliyetleri için kullanır. Eğer akıllı gübre kullanıyorsanız sadece her kış sonunda tavsiye edilen miktarda verin.

BUDAMA

Sikas budaması aslında eski yaprakları kesmekten ibarettir. Kışın yapraklar hastalıklanıp çok kötü bir hale gelirlerse kış sonunda – bahar başında tüm yaprakları tam dipten kesmelisiniz. İlkbaharda havalar ısındığında çok hızlı bir şekilde yeniden yapraklanacaktır. Eğer sikas üzerindeki geçen yılın yaprakları sağlıklı olarak bahara ulaşmışsa, yeni seri yapraklar gelişimini tamamladıktan sonra en eskilerden en kötülerini veya istediğiniz kadarını tam dipten kesin.

SİKAS ÜRETİMİ

Bazen kökten bir veya  iki – üç yavru oluşturur: Her biri yeterince geliştiğinde ayırabilirsiniz. Ancak ana bitkiye hiç zarar vermemeye çalışın. Kökler fazla iç içe geçmişse yavrunun köklerini kesebilirsiniz: böyle olunca yapraklarını  da kesip yumruya benzeyen gövdeyi bir hafta on gün kadar kuruttuktan sonra aşağıda anlattığım gibi küçük bir saksıya dikmelisiniz. Ana bitkideki kesik yer ise, eğer toprağın altına denk geliyorsa, orası 10 – 15 gün kapatılmamalı ve kesik yerin iyice kuruyup iyileşmesi beklenmelidir.

Yaşlı sikaslar gövdelerinde kendi fidelerini üretir (bunlara bebiş diyebiliriz). Ayrıca tohum verirlerse tohumla da çoğaltabilirsiniz. 

 

SİKASIN BEBİŞLERİNİN ALINIP AYRI AYRI KÖKLENDİRİLMESİ

Hem kısa zamanda hem çok sayıda sikas üretimi sikasların toprak yüzeyine yakın gövde çevresinde ürettiği tohumdan daha işlevsel parçalarla yapılır. Böylece daha hızlı büyüyen sikaslar elde edilir. İngilizcede bunlara “pup” deniyor. Yavrucuk veya sikas bebişleri diye tercüme edebiliriz. Bebişler genelde toprak yüzeyine yakın, bazen de gövde üstünde oluşur. İkiz ve üçüz sikas bebişleri varsa bunları tutturmakla daha dekoratif sikaslarınız olur. Yaşlı sikas ağacınızda böyle ikiz veya üçüz bebişler oluşuyorsa büyük şans.

Bebişler kış sonuna doğru, bitki uyku halindeyken alınmalıdır. Bazıları kolayca kopar. Bazılarını bağlantı yerlerinden kesmek gerekir. Sonra, topladığınız sikas bebişlerinin yaprakları ve kökleri varsa onları kesin. Sonra da on gün kadar açıkta bekleterek kurumalarını, sağlamlaşmalarını bekleyin.

Büyüklüklerine göre 10 – 15 cm çapındaki küçük saksılara resimdeki gibi dikilir. Nasıl toprağa? Perlit + saf torf karışımına ya da iyi kaliteli ve güvenilir marka Hindistan cevizi lifli süs bitkisi toprağını iyice eleyip tozundan arındırın ponza taşı veya perlit veya sıva kumu karıştırın.

Saksılar bebişlerden hafifçe geniş olmalı. Gereğinden fazla büyük olmamalı. Sikas bebişleri resimdeki gibi toprağa yarı gömülmeli. Daha fazla gömmek çürümeye sebep olur.

BEBİŞLERİN SULANMASI VE BESLENMELERİ

Toprak neredeyse kupkuru olacak kadar nem yitirmedikçe sulamamanız şarttır. İki üç ay içinde köklenme olunca kolayca görülür. İşte o zaman sulamayı arttıracaksınız. Toprağı üst yüzeyden yavaşça, alttan su akıp gidecek kadar bollukta sulayın. Beş on dakika sonra tekrar iyice sulayın. Daha sonra ne zaman toprağın elinizi ıslatıcılığı giderse (ama nemi gitmeden önce) o zaman aynı şekilde tekrar sulayın. Bebişlere besin vermek ise kesinlikle iyi bir köklenme ve iyi bir yapraklanma gerçekleştikten sonra yapılmalı.

Saksıda kök yumağı oluştuktan sonra çok az farkla büyük bir saksıya aktaracaksınız. Daha fazla büyük saksıya dikmek gelişimi yavaşlatır. Sikasların hızlı büyümeleri saksıda kök yumağı oluşturmasına bağlıdır.

TOHUMDAN SİKAS ÇOĞALTMAK

Tohum ceviz kadar olur (ama yuvarlak değil, hurma şeklinde). Sikas tohumları bekletmeye gelmez bozulabilir. Dikmek için acele etmek gerekiyor. Önce suda kontrol edin: Su yüzünde yüzen tohumlar koftur işe yaramaz. Toprağa yanlamasına dikilecek. Yerde yuvarlayın: en çok hangi pozisyonda duruyorsa ektiğinizde o pozisyonda olmalı. Üstü hafifçe toprak dışında kalmalı. Tohumlar için toprak güvenilir marka Hindistan cevizi lifli topraktan olmalı. Yarı yarıya ince ponza taşı karıştırmak iyi olur.

Tohumları ekince sulayın ve sonra bastırıp tekrar sulayın. Daha sonraki sulamalarise: Toprak nemini yarı yarıya kaybedince beş dakika ara ile, alt deliklerden su akıp gidecek miktarda iyice sulamalısınız.
Çimlenmeleri uygun ortamda üç ayı bulur. Sonraki bakımı yukarıda sikas bebişleri için anlattığım gibi olmalı. Yavaş gelişirler. İki yıl kadar tohuma bağımlı yaşarlar. Bebişlerle üretim tohumla üretime göre ortalama 5 yıl avantaj sağlıyor. Yani bir bebiş ikinci yılda ne kadar gelişmiş olursa, tohumdan yetişeninin o kadar olması ortalama 5 yıl sürer.

KÖKTEN ÇÜRÜYEN SİKASLARI KURTARMAK

Sikasın gövdesi aslında her parçasından yeni bireyler üretebilme özelliğine sahiptir. Çürüyen sikasınızı hiç vakit kaybetmeden çürümüş kısımlarından temizleyin. Kalan temizlenmiş parçayı veya parçaları 3 – 5 dakika boyunca litresine bir tatlı kaşığı çamaşır suyu karıştırılmış suda bekletin. Sonra temiz su ile durulayıp havadar bir yerde 5 – 10 gün kurutun. Sonra ince ponza taşı doldurduğunuz bir saksı içinde, yarısından fazlası dışarıda kalacak şekilde dikip sulayın. Zamanla köklenip filizlenir. Kökleninceye kadar ponza taşları kurudukça bitkiyi ıslatmadan sulamalısınız. Daha sonra bunları çok havadar bir toprağa dikin.