AB	Dane Yem Formülasyonlar
AE	Aerosol
AP	Diğer Tozlar
AL	Diğer sıvılar
BB	Blok Yem
BR	Briket
CB	Konsantre Yem
CG	Kapsüllenmiş granül
CS	Kapsül Süspansiyon
DC	Suda Dağılabilir Sıvı
DP	Toz
DS	Kuru Tohum İlacı
EC	Emülsiyon Konsantre
ED	Elektrodynamik Sıvı
ES	Tohuma Uygulanan Emülsiyonlar
EW	Suda Yağ Emülsiyonu
FS	Tohuma Uygulanan Akıcı Konsantre
FU	Fumigant
FW	Duman Çıkartan Pellet
GA	Gas
GB	Granül Yem
GE	Gas Üreten
GL	Emülsiye Olabilen Jel
GR	Granül
GS	Gres
GW	Suda Çözünebilen Jel
HN	Sıcak Sisleme
KN	Soğuk Sisleme
LS	Tohuma Uygulanan Solüsyon
OF	Yağda Seyreltilen Akıcı Konsantre
PB	Plaka Yem
PA	Pasta
SC	Akıcı Konsantre (Süspansiyon Konsantre)
SG	Suda Çözünen Granül
SL	Solüsyon
SP	Suda Çözünen Toz
SS	Tohuma Uygulanan Suda Çözünen Toz
SU	Çok Düşük Hacimli Süspansiyon
TB	Tablet
UL	Ulv
WG	Suda Dağılabilen Granül
WP	Islanabilir Toz
WS	Tohuma Uygulanan Suda Dağılan Toz
WT	Suda Çözünen Tablet

 

            Tabloda belirtilen 44 adet temel formülasyon tipi olmasına rağmen kullanımları  açısından yapılan  değerlendirmede (Şekil 4.1.); %42 EC, %17 WP, %10 SL, %10 GR, %8 SC, %4 WG ve %9 diğerleri şeklinde bir kullanım göze çarpmaktadır .

 

\s
Şekil 4.1. Kullanım sıklıkları açısından dünyadaki formülasyon tiplerinin durumu.

            Dünyadaki 1500  adet aktif maddenin yaklaşık 420 adedi Türkiye’de kullanılmaktadır. Ortak kullandığımız 420  adet aktif maddenin dünyada mevcut  752 adet formülasyonu varken bu sayı bizde 379   adettir .

 

FORMÜLASYON TİPLERİ VE ÖZELLİKLERİ

 

 EC (=Emülsiyon Konsantre)

EC formülasyonlarda aktif maddenin çözünebilmesi için organik solventler kullanılır. Çözücü olarak kullanılan solventin ve aktif maddenin hidrofob özelliğinden dolayı su ile karışmazlar. Su ile karışımlarını sağlayabilmek için emülgatör denilen madde veya maddeler ilave edilir. Ülkemizde ruhsatlı pestisitlerin yaklaşık %40’ı bu formülasyon tipindedir.

 

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-Uygulanan yüzey üzerinde ilaç solüsyonunun yayılması, aktif maddenin penetrasyon/taşınmasındaki artış sebebiyle daha yüksek biyolojik etkinlik göstermetedir.	1-Kolay alev alabildiklerinden, özel taşınma ve depolama imkanlarını gerektirmektedir.
2-Kullanım anında su ile kolayca seyreltilebilir ve homojen ilaç solüsyonları oluşturulabilir.	2-Gerek solventten veya yüzey gerilim maddeleri ile karışımlarından dolayı fitotoksisiteye neden olabilmektedir
3-İki veya daha fazla aktif maddenin,  kimyasal veya biyolojik etkileşim olmaksızın uygun bir solvent sisteminde aynı EC preparatının içinde karışabilirliği söz konusudur.	3-Bazı solventlere  geçirgen olan bazı  plastik  ambalajlar açısından pahalılığı söz konusudur.
	4-Solventlerin uçucu oluşu  sonucu  çevreye zararı verebilir.

 

             WP (=Islanabilir Toz)

Yeterli çözünürlüğü  olmayan ve dolayısıyla   Emülsiyon  veya Solüsyon Konsantre şeklinde formüle edilemeyen katı aktif maddeler için geliştirilen; katı taşıyıcılar, dağılmayı ve ıslanmayı kolaylaştıran maddeler içeren bir formülasyon şeklidir. Ülkemizde ruhsatlı pestisitlerin yaklaşık %27’si bu formülasyon tipindedir.

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-% 95 veya daha yüksek  oranda aktif madde içermektedir.	1-Toz halde olduğundan hem imalat hem de uygulamacıya emniyet açısından problemler söz konusudur.
2-İmalatı ve ambalajı kısmen kolay ve ucuzdur.	2-Seyreltme esnasında zayıf dağılım özelliği gösterdiklerinden, uygulamadan önce ön bir bulamaç yapma zorunluluğu vardır.
	3-Depolama esnasında kekleşme ihtimali söz konusudur.
	4-Karışım olarak kullanılması halinde, EC formülasyonlarla zayıf tutunma özelliği göstermektedir.

 

 SL (=Solüsyonlar)

Suda çözünebilen aktif madde ihtiva ederler. Aktif maddenin doğal yapısı nedeniyle veya bazı kimyasal reaksiyonlarla su ile karışabilmektedirler. EC formülasyonlardan farklı olarak bunlar bünyelerinde organik solvent, emülgatör bulundurmazlar. Ülkemizde ruhsatlı pestisitlerin yaklaşık %9’u bu formülasyon tipindedir.

 

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-Alev almadıklarından taşınmaları ve depolanmaları kolaydır.	1-Bazı formülasyonlarında düşük aktif madde ihtiva ederler.
2-Solvent içermediklerinden fitotoksisite riskleri azdır.	2-Bünyelerinde su içerdiklerinden soğuk ortamlarda depolanmaları sorun yaratabilmektedir.
3-Yüzey gerilim maddeleri içermediklerinden veya çok az içerdiğinden nedeniyle daha ucuza üretilebilmektedir.	3-Bazılarında bulunan tuz solüsyonları  aşınmaya ve irritasyona sebep olabilmektedir.
4-Bir çok çeşit ambalaj materyali ile kolayca paketlenebilmektedir.

 

DUST (=Toz ilaçlar)

Çok ince öğütülmüş, doğrudan kullanıma hazır ilaçlardır. %1-10 arasında aktif madde ihtiva ederler. Aktif maddenin dışında kalan kısım ilacın büyük bir kısmını oluşturduğu için imalatında bu maddelerin özenle seçilmesi gerekmektedir. Ülkemizde ruhsatlı pestisitlerin yaklaşık %9’u bu formülasyon tipindedir.

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-Su bulunmayan alanlarda kullanılabilme kolaylığı vardır.	1-Uygulamaya hazırlama ve uygulama esnasında tozuması sebebiyle, uygulayıcıya ve çevreye olumsuz etkileri vardır.
2-Ucuzdur.	2-İlaç zerrelerinin istenilen büyüklüklerde olmaması halinde istenilen biyolojik etki alınamamaktadır.
	3-Hafif bir rüzgarla bile başka yerlere sürüklenmeleri söz konusudur.
	4-Uygulamaları için özel alet gerektirirler
	5-İlaç zerrelerinin istenilenden küçük olması halinde ilaçlama aletine sıvaşması söz konusu olabilmektedir.
	6-Ambalajdan boşaltılması zordur ve ambalajın yüzeyine bulaşarak kirlilik oluşturur.
	7-Aktif madde miktarının az olması nedeniyle taşımada ve depolamada sorunlar yaratmaktadır.
	8-Özellikle bu formülasyonda üretilmiş olan herbisitler uygulama esnasında rüzgarla sürüklenip, kültür bitkilerine zarar verebilirler.

 

Yukarıda belirtilen  konvansiyonel formülasyonların olumsuz yönlerinin ortadan kaldırılmasını amaçlayan,  yeni formülasyon tipleri kullanıma girmiştir.

 

SC (Süspansiyon Konsantre  = Akıcı Konsantre)

 

Sulu bir ortamda aktif maddenin dağılımını ve karışımını sağlayan maddelerle kombine edilerek üretilen formülasyonlardır. Bu formülasyon tipi EC – WP arasında bir formülasyondur. Ortalama partikül büyüklüğü 1-2 mikrometre arasındadır. Bu formülasyon tipinde üretim için kullanılacak aktif maddenin taşıyıcı ortamda çözünürlüğünün az olması, 80⁰C’nin üzerinde bir kaynama noktasına sahip olması ve taşıyıcı ortamda stabil kalması gerekmektedir.

Ülkemizde ruhsatlı pestisitlerin yaklaşık %5’i bu formülasyon tipindedir. Ayrıca son 5 yılda ruhsat almak için başvuruda bulunan 706 adet ilacın 51 adedi bu formülasyon tipine aittir.

 

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-Bitki yüzeyinde iyi bir örtü oluştururlar ve uzun süre bitki yüzeyinde kalırlar.	1-Soğuk şartlarda depolama sorunları olabilmektedir.
2-WP’lere kıyasla yağmurdan sonra etkinliklerini daha uzun süre sürdürürler.	2-Bazı aktif maddeler uzun süreli depolamalarda sulu ortamlarda uzun süre stabilitesini muhafaza edememektedirler, uzun süreli depolamalarda fazlara ayrılma eğilimi gösterirler.
3-Süspansiyon kabiliyetleri  daha iyidir ve bu özelliklerini uzun süre korurlar.	3- Diğer sıvı formülasyonlara göre (EC, SL) geliştirilmeleri ve üretimleri daha pahalıdır.
4-Tozuma ve rüzgarla dağılma olmadığından uygulayıcı için güvenlidirler.
5-Solvent içermediklerinden uygulayıcı ve bitkiler daha az etkilenirler.
6-Diğer bazı sıvı ilaçlarda olduğu gibi seyreltmede kullanılan suyun sertlik derecesine bağlı olarak  değişim göstermezler.
7-Ölçümleri ve doz ayarlamaları kolaydır.
8-Bazılarının aktif madde oranı yüksektir.

 

 

WG  (=Islanabilir Granül)

            Islanabilir toz formülasyonların mekanizmasına benzer bir mekanizma ile üretilmiştir. Bunlar bünyelerinde aktif madde dışında; su ile ıslanabilmesini sağlayan maddeler, suda dağılımını sağlayan maddeler, zerrelerin tutunmasını sağlayan maddeler ile su ile seyreltilmeleri esnasında granülün kolayca dağılmasını sağlayan maddeler bulundururlar. Kuru Akışkanlar olarak da bilinen (DF) içi boş ve iç yüzeyleri gözenekli, yaklaşık 0.1mm çapında bir  büyüklüğe sahip granüllerdir. Suda hızlı bir şekilde dağılım gösterirler ve suda ıslanabilir tozların (WP) oluşturduğu bulamaca benzer bir bulamaç oluştururlar.

Ülkemizde ruhsatlı pestisitlerin yaklaşık %2’si bu formülasyon tipindedir.

 

AVANVTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-Kolay ve güvenli kullanım, yuvarlak ve pürüzsüz yapıları nedeniyle deriye veya elbise üzerine dökülse bile tutunamayıp hemen düşerler.	1-Üretimleri esnasında fazla işlemi gerektirirler, yapısına giren maddeler WP ilaçlara göre daha fazla olduğundan maliyetleri daha yüksektir.
2-WP ilaçlara göre daha yüksek fiziksel özelliklere sahiptirler
3-Paketlerinden boşaltılmaları kolaydır.
5-Boşaltıldıktan sonra ambalajda ilaç artığının bulundurmazlar.
6-Uzun süreli depolamalarda bile özelliklerini bozulmadan koruyabilirler.

 

5.7. EW  (=Suda Yağ Emülsiyonları)

Emülsiyon konsantre ilaçların aksine bünyelerinde tamamen veya bir miktar su bulunduran formülasyonlardır. EW’ler  mikro emülsiyonlarla makro emülsiyonlar arasında bir formülasyon tipidir. Mikro emülsiyonlar su ile seyreltildiklerinde berrak, makro emülsiyonlar su ile seyreltildiklerinde süt rengini alırlar. Sulu ortamdaki yağ damlacıkları mekaniksel olarak küçültülmüş ve uzun süre stabil kalabilmeleri  ve yüzey gerilimini azaltmak için birtakım kimyasallar ilave edilmiştir.

Ülkemizde ruhsatlı pestisitlerin yaklaşık %0.3’ü bu formülasyon tipindedir.

 

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-Su bazlı formülasyonlardır.	1-Geliştirilmeleri ve üretimleri daha zordur.
2-Hiç alev almazlar veya çok yüksek sıcaklıklarda alev alırlar, bu da taşınmalarında ve depolanmalarında kolaylıklar sağlar.	2-Düşük oranda aktif madde içermeleri bazen bir sorun olabilir.
3-Paketlenmeleri kolaydır ve özel bir ambalaj gerektirmezler.
4-EC formülasyonlara göre çok az solvent içerirler.
5-Ölçülmeleri ve su ile karıştırılmaları kolaydır.

 

 SE  (Süspansiyon Emülsiyonlar = Süspoemülsiyon)

 

Bu formülasyon tipi süspansiyon (SC) konsantre formülasyonlar ile (EW) suda yağ emülsiyonların kombinasyonundan oluşan bir formülasyon tipidir. Bu formülasyon tipi geliştirilirken özellikle bir ilaçlama ile birden çok zararlının kontrol altına alınması hedeflenmiştir . Bu sebeple de fiziksel, kimyasal ve biyolojik uyum içerisinde olan birden fazla aktif madde bu formülasyonda kullanılabilmektedir.

Ülkemizde ruhsatlı pestisitler içerisinde, bu formülasyona ait preparat bulunmamaktadır.

 

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1- Su bazlıdırlar	1-Geliştirilmeleri ve üretimleri zordur.
2-Çok yüksek derecelerde alev alabilirler veya alev almazlar, bu yüzden de taşınmaları ve depolanmaları kolaydır.	2-Üretim esnasında uzun yöntem gerektirmesi nedeniyle maliyeti yüksek olmaktadır.
3-Paketlenmeleri nispeten kolaydır.	3-Pahalıdırlar.
4-İlaç karışım halinde üretildiğinden ayrıca ilaç karışımına gerek duyulmaz.
5-Bir ilaçlama ile birden fazla zararlı kontrol altına alınabilmektedir. Bu da zamandan ve paradan tasarrufu sağlamaktadır.

 

ME (=MİKRO EMÜLSİYONLAR)

 

Bu formülasyon tipi suda yağ emülsiyonlarının özel bir formudur. Sulu bir ortamda oldukça küçük yağ damlacıkları şeklindedir. Kolaylıkla ışığı geçirebilir, berrak  görünümleri vardır.

Ülkemizde ruhsatlı pestisitler içerisinde, bu formülasyona ait preparat bulunmamaktadır.

 

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-Su bazlıdırlar	1-Makroemülsiyonlara göre daha pahalıdır.
2-Alev alma derecelerinin çok yüksek olması veya alev almamaları nedeniyle taşınmaları ve depolanmaları kolaydır.	2-Konvansiyonel Emülsiyon Konsantrelere oranla daha az aktif madde içerirler.
3-Paketlenmeleri kolaydır, özel ambalaja gereksinim yoktur.
4-Genellikle yüksek biyolojik aktivite gösterirler.
5-Özellikle SL formülasyonlarla karışım halinde kullanılabilmektedirler.

 

CS  (KAPSÜL SÜSPANSİYON = MİKROENKAPSÜLASYON)

 

Bu formülasyonlar sıvı damlacıkları veya katı aktif madde parçacıklarının genellikle polivinil veya diğer materyallerle kaplanarak yuvarlak şekilde parçacıklar haline dönüştürülmesi ile elde edilirler. Genellikle kapsül büyüklükleri birkaç mikron ile 5 mm arasında değişmektedir. Ancak gerçek mikrokapsüller maksimum 200 mikrometre çapındaki parçacıklardır. Kapsül şeklindeki formülasyonlara, etkili maddenin toksisitesini, uçuculuğunu ve parlama özelliğini azaltabilmek amacıyla başvurulmaktadır. Etkili maddeyi kuşatan zarf materyali değişik oranlarda kırılarak ilacı yavaş yavaş serbest bırakır, dolayısıyla uçuculuğu yüksek bir ilacın ömrü birkaç dakikadan birkaç güne kadar uzayabilir. Bu zarf materyalinin seçiminde, materyalinin etkili maddeyle kimyasal reaksiyona girmemesine, nem veya toprak mikroorganizması gibi çevre faktörlerinin etkisiyle kontrollü şekilde çözünmesine veya dağılmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca, uygulamadan sonra kapsül aktif maddenin  yavaş bir şekilde terk etmesine müsaade edebilmeli ve konsantre halde iken de aktif maddenin kapsülden kaybına mani olacak bir yapıda olmalıdır .

Yeterli miktarda su ile seyreltilerek kullanılırlar. Uygulamada, kapsülün çevresindeki su buharlaşır, kapsül içindeki aktif madde kapsül duvarına difüze olur ve dış yüzeyde ince konsantre bir film tabakası oluşur. En dış yüzeydeki pestisit tabakası kırıldığında, duvardan difüzyon yolu ile ilave aktif madde gelerek onun yerini alır. Bu yavaş difüzyon işlemi sonucu, hedef zararlıya etkili olabilecek düzeyde sürekli rezidü oluşturabilir.

Aktif maddenin polimer bir yapı ile kaplanmış olması, onun ısı, güneş ışığı, nem gibi etkiler altında kalarak dekompoze olmasını engeller. Ayrıca kullanıcıları ve çevreyi de aktif madde ile direkt temastan korur. Ferizli ve ark. ( 1996 ) tarafından  da mikroenkapsüllerin memelilerin sindirim sistemine girdiğinde ,kapsüllerin aktif maddeyi sızdırmadan sindirim kanalından atılacak şekilde üretilmiş olduğu; bu açıdan bu formülasyonun memelilerde ağız ve temas yoluyla çok düşük toksisiteye yol açacağı bildirilmektedir.

Ülkemizde ruhsatlı pestisitlerin yaklaşık %0.2’si bu formülasyon tipindedir.

 

AVANTAJLARI	DEZAVANTAJLARI
1-Aktif maddenin kalıntı etkisi daha uzundur.	1-Üretimleri, dolayısıyla da fiyatları pahalıdır.
2-Aktif maddenin çevreye olan olumsuz etkileri azaltılmıştır.	2-Her aktif madde bu formülasyon tipine uygun değildir.
3-Uçuculuğu fazla olan aktif maddelerin kontrollü salınmaları nedeniyle bu özellikleri sınırlanmaktadır.
4-Yer altı sularına bulaşma riski azaltılmıştır.
5-Su bazlıdır.
6-Kullanılan aktif madde oranı azaltılmıştır.
7-Alev alma derecelerinin çok yüksek olması veya alev almamaları nedeniyle taşınmaları ve depolanmaları kolaydır.

 

Buraya kadar olan açıklamalardan üzere, her yeni geliştirilen formülasyon tipinin avantaj ve dezavantajları mevcuttur. Ancak uygulayıcının ve çevrenin tarım ilaçlarından en az düzeyde etkilenmesi için formülasyonların olumsuz yönlerinin ortadan kaldırılması hedeflenmekte, sonuçta uygulayıcıyı ve çevreyi ilaçla direkt temastan koruyucu yöndeki eğilimler gelecek yönelimleri oluşturmaktadır.

             

 SONUÇLAR

 

            Görüleceği üzere, Dünya’da konvansiyonel formülasyonların olumsuz yönlerinin giderilmesi amacıyla, araştırma aşamasından pazara sunuluncaya kadar ki döneme kadar ilaç şirketlerince  milyonlarca dolar para harcanarak yeni teknoloji ürünü olan pek çok formülasyon tipi geliştirilmektedir. Bu formülasyonlar geliştirilirken  de aşağıda maddeler halinde belirtilen pestisitlerden beklenilen faydaları;

 

            3Maksimum biyolojik etki,

            3Ürün seçiciliği,

            3En son kullanım aşamasında gelmiş ve kullanıcı tarafından kolayca uygulanabilir,

            3Uygulayıcılar ve üretimde çalışanlar için maksimum güvenlik,

            3Çevre güvenliği,      

            3Pestisit üreticisi ve onu satın alan için, kabul edilebilir bir fiyatı,

maksimum düzeyde yerine getirmek zorundadır.

            Bu seminer notunda her ne kadar çok sayıda farklı formülasyon tipi görülüyor ise de Ülkemiz koşullarında halen konvansiyonel formülasyon tipleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle çevre bilincinin geliştiği günümüz koşullarında geliştirilen yeni formülasyon tiplerinin  de uygulamaya girebilmesi ancak üreticilerin eğitim yönüyle bilinçlendirilmesi ile mümkün olabilecektir.